Zoals vele mensen stelt ook de vrijmetselaar zich vragen als: wat is mijn plaats en taak in deze wereld, waarom ben ik hier?

Vrijmetselaren zoeken individueel, maar beseffen dat zij slechts een schakel zijn in de keten van alle mensen.

 

Vrijmetselarij inspireert iedere ‘schakel’ door het ondergaan en meebeleven van rituelen. Door het zich eigenmaken van de symboliek van de inwijdingen tot leerling, gezel en meester, hopen vrijmetselaren ‘hun’ antwoorden te vinden.

De symboliek is ontleend aan de kathedralenbouw en het toen geldende leerstelsel van leerling, gezel en meester.

In de leerling-graad tracht hij zichzelf, zijn diepere ik, te leren kennen. Hij toetst in de tweede of gezellengraad zijn relatie tot zijn medemens en in de derde of meestergraad probeert hij zijn houding te bepalen t.o.v. het onnoembare: die, of datgene wat vrijmetselaren symbolisch aanduiden met "Opperbouwmeester des Heelals".

 

Vrijmetselaren willen bouwen aan een onzichtbare Tempel (waartoe de bouw van de tempel van koning Salomo in Jeruzalem ten zinnebeeld strekt), waarvan zijzelf de "levende bouwstenen" zijn. Dat kan alleen als de "ruwe steen" welke zij zijn, bewerkt wordt tot een "kubieke steen", die dan kan passen in dat bouwwerk.

 

Vrijmetselaren komen bijeen in verenigingen, ‘loges’ genaamd. Deze loges trachten een middelpunt te zijn voor mensen met verschillende meningen. Binnen de loges spelen sociale of maatschappelijke hiërarchie geen rol. De loge is in onze hectische samenleving tevens een door "broederschap", sociale geborgenheid en vertrouwelijkheid, gekenmerkt rustpunt.

 

Tijdens avonden waarop een lezing met aansluitende gedachtewisseling met medebroeders gehouden wordt, kan dit zich verdiepen: evenals de beleving tijdens de inwijdingen kan een gedachtewisseling bijdragen aan het bewerken van de "ruwe steen" om een bruikbare bouwsteen voor een betere samenleving te worden.

 

De vrijmetselaar probeert zelf aldus te komen tot een betere levenshouding. Zijn levensovertuiging wordt door al zijn medebroeders gerespecteerd.

 

Vrijmetselarij in beelden

 

Vrijmetselaren zijn vrije denkers, uitgaande van een ‘hoog beginsel’.

Die levenshouding valt tevens op te maken uit de Beginselverklaring van de Orde der Vrijmetselaren:

Artikel 1 van de Ordegrondwet.

1. Een vrijmetselaar is een vrij man van goede naam, die is ingewijd in een tot de Orde behorende loge, dan wel in een loge die werkt onder een door de Orde erkende Grootloge. Hij werkt, samen met andere vrijmetselaren, met behulp van symbolen en rituelen aan zijn persoonlijke vorming. Deze symbolen en rituelen zijn door de traditie gegeven; zij worden door de vrijmetselaar naar eigen inzicht geïnterpreteerd. De gezamenlijke arbeid stimuleert hem ook naar vermogen bij te dragen aan een betere samenleving. De vrijmetselaar zoekt op wat mensen verbindt en tracht weg te nemen wat hen verdeelt, opdat het ideaal van een allen verbindende broederschap gestalte kan krijgen. Daarbij aanvaardt hij een persoonlijke verantwoordelijkheid ten opzichte van de wereld, die hij ziet als een te voltooien bouwwerk waarvan ieder mens een levende bouwsteen is. Hij verricht die arbeid in het licht van een hoog beginsel, symbolisch aangeduid als "Opperbouwmeester des Heelals". De vrijmetselaar erkent de hoge waarde van de menselijke persoonlijkheid, de gelijkwaardigheid van alle mensen, ieders recht om zelfstandig te zoeken naar waarheid en ieders verantwoordelijkheid voor zijn doen en laten.

2. Vrijmetselarij wordt beoefend in plaatselijke verenigingen, loge genaamd. Vrijmetselaren betrachten verdraagzaamheid en streven naar harmonie; mede daardoor kunnen de loges ontmoetingsplaatsen zijn voor mannen met uiteenlopende achtergronden, levensbeschouwingen en inzichten. De gezamenlijke arbeid leidt tot beleving van verbondenheid van alle vrijmetselaren. Deze verbondenheid wordt broederschap genoemd.

3. De Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden is het organisatorisch verband waarbinnen de voorwaarden worden geschapen om vrijmetselarij te kunnen beoefenen in de traditie waarin zij dat sedert haar oprichting heeft gedaan.

4. De Orde eist van haar leden gehoorzaamheid aan de wetten des lands zolang en voor zover die wetten geen beperkingen inhouden van de vrijheid van meningsuiting en vereniging.

5. De Orde onderhoudt vriendschappelijke betrekkingen met door haar erkende Grootloges in het buitenland. Mede hierdoor zorgt zij ervoor dat haar leden ook daar kunnen werken, zodat de broederketen de gehele wereld omspant.

 

Vrijmetselarij is dus een puur mannenlijke aangelegenheid. Dat is niet alleen historisch zo gegroeid. Het is ook prettig om eens per week onder mannen te zijn.
Voor vrouwen is er in Nederland de Orde van Weefsters "Vita Feminea Textura" en er bestaat ook een gemengde vrijmetselarij ‘Le Droit Humain’. Voor ieder wat wils dus. Meer info kunt u vinden op maconnieke websites



Wat vooraf ging

In de Middeleeuwen bestond een "operatieve" Vrijmetselarij. Dit waren bouwloges bij kerkelijke, burgerlijke en militaire bouwobjecten. De ambachtslieden woonden en hielden hun bijeenkomsten in deze loges. Als de gebouwen gereed waren, verhuisden de bouwers naar  een andere bouwplaats. De loges hadden een legendarische geschiedenis met bijbelse en andere ideële achtergronden. Hun schutspatroons waren de "Vier Gekroonden" (Quatuor Coronati). Hoewel deze bouwloges over heel Europa werden gevonden, hebben zij in Engeland en Schotland een eigen karakter en doel ontwikkeld.
Bronnen:
Er bestaan ca. 127 Engelse Manuscript Constitutions of Masonry ("geschiedenis" van het bouwvak) en Charges (ambachtelijke en ook morele gedragsregels); vanaf ca. 1400 (Regius Manuscript en Cooke Manuscript) tot Andersons "The Constitutions of the Free-Masons....." (Londen 1723, 1738).

Vanaf een zeker moment in de 17de eeuw in Engeland werden ook andere mannen dan bouwvakkers lid van de loges: deze niet-operatieve "accepted masons" worden "speculatieven" genoemd. Vanaf einde 17de eeuw is het grondgegeven: de bouw aan een onzichtbare Tempel, verzinnebeeld door de tempel van koning Salomo in Jeruzalem. Het uitgangspunt was dat, van de zeven Artes Liberales (Vrije Kunsten), geometrie de basis is van alle architectuur.
Bronnen:
- Scottish Masonic Records: notulenboeken enz. van Schotse operatieve loges (oudste ter wereld) vanaf ca. 1600.
- Schotse Early Masonic Catechisms vanaf ca. 1700 (giving and asking the Mason Word) tot Samuel Prichards "verradersgeschrift" Masonry Dissected (Londen 1730).
- Schotse bijdrage: Mason Word ("het Woord" als middel ter herkenning).
- Engelse bijdrage: Charges ("Oude Plichten").
- Uitgangspunt van de History ("Geschiedenis"): van de zeven Artes Liberales ("Vrije Kunsten") is de Geometrie grondslag van alle Masonry ("Bouwkunst").

 

Enkele jaartallen

Speculatieve Vrijmetselarij vanaf 18de eeuw

1717 - Vier van de elf loges in Londen en Westminster verenigen zich tot een Grootloge en kiezen een Grootmeester. Dit gebeurde op St. Jan (24 juni: dag van Johannes de Doper) in een herberg in Londen.

1721 - De Londense Grootloge geeft de Schotse predikant James Anderson opdracht tot samenstelling van een wetboek. Vanaf dit jaar treden ook loges buiten Londen toe. Grootmeester voortaan uit de hoge adel.

1723 - Uitgave door James Anderson (met hulp van Dr. John Theophilus Desaguliers en George Payne) van The Constitutions of the Free-Masons..., bestaande uit History (legendarische geschiedenis), Charges (gedragsregels) en Regulations (organisatorische bepalingen) en besloten door een aantal maçonnieke liederen.
Dit is een beginselverklaring en grondwet, een gemoderniseerde bewerking van:
- oudere "Manuscript Constitutions", dat zijn charters (tevens constitutiebrieven) van "operatieve" steenhouwersloges
- constituties van bestaande "speculatieve" loges.

Nederland

1731 - Frans, hertog van Lotharingen (later echtgenoot van Maria Theresia van Oostenrijk en Duits Keizer), wordt in een loge ten huize van de Engelse gezant in Den Haag als Leerling- en Gezel-vrijmetselaar aangenomen (door o.a. J.Th. Desaguliers).

1734 - Stichting van de eerste Nederlandse loge (vnl. Engelsen, "Loge du Grand Maître") in 's-Gravenhage (thans "L'Union Royale").

1735 - De "Loge du Grand Maître" vormt zich tot een (Haagse) Grootloge. Stichting van een tweede Nederlandse loge in Den Haag, een derde in Amsterdam. Verbod van de "Prinsgezinde" Vrijmetselarij door de Staten van Holland en Westfriesland; desondanks opleving vanaf 1744. Omstreeks deze tijd oppositie van kerk en staat, vnl. tegen de (speelse!) pretentie van souvereine macht van de Grootmeester van een "geheim" genootschap.

1756 - Vereniging van loges onder Haagse, Engelse en Schotse constituties tot een nationale "Groote Loge der Zeven Vereenigde Nederlanden".

1757 - Nederlandse Grootloge geeft (in de "grondwetgevende vergadering van de Orde") Grootsecretaris J.P.J. du Bois opdracht tot samenstelling van een wetboek.

1761 - Wetboek (Nederlandse en Franse tekst) van J.P.J. du Bois (vervangen 1798): Nederlandse bewerking (zonder History) van Andersons Constitutions.

1770 - "Akte van Vrijverklaring": "erkenning" door de Engelse Grootloge der Moderns van de Groote Loge als soevereine Grootmacht voor de gebieden der Republiek en onderhorige landen.

1816 - Prins Frederik der Nederlanden (zoon van koning Willem I) wordt "Grootmeester-Nationaal". Hij blijft dit tot zijn dood in 1881. In die periode verburgerlijking van de Nederlandse Vrijmetselarij.

1880 - Vanaf ongeveer deze tijd Nederlandse loges in eigen gebouwen.
Vanaf eind 19de eeuw pseudo-wetenschappelijke benadering: ontsporingen door ongebreideld symbolisme op syncretistische grondslag.
Sinds 1875 invloed theosofie en reactie daarop.

1905 - Maçonnieke Vereeniging tot Bestudeering van Symbolen en Ritualen" (1906-1940 tijdschrift "De Vrijmetselaar").

1917 - Nieuwe Ordegrondwet en Ordewetten: lidmaatschap van een loge verplicht om als vrijmetselaar te worden erkend.

1917-1923 - M.S. Lingbeek (één van de oprichters van "De Oude Landmerken") Grootmeester der Orde.

1931 - Oprichting van de "Vereeniging Tempelbouw": door architecten, die vrijmetselaar waren.

1932 - Oprichting van de Loge "De Oude Landmerken", te Arnhem.

1940 - Nadat reeds in mei 1940 de bezetter het Ordegebouw in Den Haag begon te onderzoeken en aan functionarissen de toegang werd ontzegd, werd op 3 september beslag gelegd op de bezittingen van de Orde, welke niet veel later werden verbeurd verklaard. Grootmeester Hermannus van Tongeren wordt in oktober gearresteerd en sterft op 29 maart 1941 in kamp Sachsenhausen.

1945-1946 - Opsporing en terugbrenging van de gestolen archieven en verzamelingen; begin van het herstel van de logegebouwen.

1946 - "Maçonnieke Vereeniging tot Bestudeering van Symbolen en Ritualen" en "Vereeniging Tempelbouw" gecombineerd tot Maçonnieke Stichting "Ritus en Tempelbouw" (vanaf 1949 tijdschrift "Thoth").

1956 - Viering van het 200-jarig bestaan der Orde; uitgave van een gedenkboek en schenkingen aan verschillende charitatieve instellingen.

1999 - Vernieuwde Ordegrondwet en Ordewetten; nieuwe formulering van de beginselverklaring.

2006 -  viering van het 250-jarig bestaan van de Orde van Vrijmetselaren onder het

Groot-Oosten der Nederlanden met vele manifestaties door het gehele land.
2007 -  Viering van het 75-jarig bestaan van De Oude Landmerken met een feestelijke

bijeenkomst in kasteel De Doornenburg.
Verder de uitgave van een gedenkboek waarin uitgebreid de logegeschiedenis is verhaald.

Links

Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden
Vrijmetselarij.pagina.nl
Orde van Weefsters "Vita Feminea Textura"

Boeken

Over Vrijmetselarij zijn talloze interessante boeken verschenen, te lenen in bibliotheken of te koop in (online) boekhandels.

Fama maçonnieke uitgeverij, 
Deze uitgeverij is er voor iedereen die kennis wil nemen van het gedachtengoed van de vrijmetselarij. U kunt online boeken bekijken en bestellen op hun website (bestel on-line).

Reguliere Grootloge van Belgie
United Grand Lodge of England
Grand Lodge of Scotland
Grand Lodge of Ireland
Vereinigte Grosslogen von Deutschland
Grande Loge Nationale de France
Ancient Landmarks Lodge No. 319 F&AM In
Lodge of the Ancient Landmarks #441
Rituals - Seven Doors to Freemasonry
Dr. Anton van de Sande - Vrijmetselarij in de Lage Landen  
- Een mysterieuze  broederschap zonder geheimen. Walburg Pers, Zutphen 1995.
Tim Wallace-Murphy - De Vrijmetselaars
- Hun geschiedenis en mystieke verbanden. (vert. uit het Engels) Librero 2010.
Gilles W.B. Borrie - Het leven als een te voltooien bouwwerk
- Vijf portretten van vrijmetselaren. Walburg Pers, Zutphen 2000.
Bert Kruyne - Vrijmetselarij, wat is dat?  Een antwoord op negenennegentig vragen.
Fama Maçonnieke Uitgeverij, Purmerend 2006.