Toespraak door Gerrit van Eijk, Grootmeester van de Orde van Vrijmetselaren
Huize Het Oosten,
8 oktober 2017
BROEDERSCHAP IN EEN VERDEELDE WERELD
Mijnheer de Burgemeester,
Leden van het college van B&W en van de
gemeenteraad,
Broeders en zusters,
Geachte aanwezigen.
Welkom in Huize Het Oosten, dat vandaag gastvrij
de deuren heeft geopend.
We hebben vandaag wat te vieren en dat doen
vrijmetselaren graag, want na gedane arbeid is er altijd tijd voor verpozing.
Deze maand wordt wereldwijd gevierd dat 300 jaar
geleden, in 1717, door vier Londense loges de eerste Grootloge werd opgericht.
Honderd jaar geleden in 1917 werd Bilthoven
gesticht, thans onderdeel van de gemeente De Bilt.
Twee jubilea en derhalve namen drie plaatselijke
loges het initiatief een monument te schenken aan de gemeente. Graag zal ik
aanstonds het bijzondere maçonnieke monument op de rotonde bij het station
symbolisch overhandigen aan burgemeester Sjoerd Potters.
De vrijmetselarij maakte 300 jaar geleden een
onstuimige groei door en was van grote betekenis voor de Verlichting en de
daaruit voortvloeiende vooruitgang van de natuurwetenschappen, kunst en
cultuur. Na eeuwen van godsdienstige conflicten en dwingelandij door
machthebbers bood de vrijmetselarij een alternatief: broederschap in een
verdeelde wereld, met vrijheid van denken in religie en wetenschap.
Ik ben ervan overtuigd dat de methode van de
vrijmetselarij ook van grote waarde is voor de samenleving in onze tijd.
De wereld lijkt verdeelder dan ooit. We hebben te
maken met vraagstukken van sociale onrust, integratie van mensen met een zeer
verschillende achtergrond, actuele en dreigende oorlogen, watersnood,
klimaatverandering. Teveel om op te noemen.
Spreken over deze onderwerpen leidt al snel tot
ruzie en geschreeuw.
Elkaar het licht niet in de ogen gunnen, is
daarbij eerder regel dan uitzondering.
Zo niet in de Vrijmetselarij. Want:
De
vrijmetselarij biedt zoekende mensen
in een
vertrouwde omgeving
een
zingevingsmethode
die met behulp
van rituelen en symbolen
leidt tot
zelfontplooiing en broederschap en
daardoor tot een betere
samenleving
De vrijmetselaar zoekt dat wat mensen verbindt en
tracht weg te nemen wat mensen scheidt.
Daarbij is het zoeken naar harmonie een hoog
goed. Dat neemt niet weg dat vrijmetselaren wel degelijk ook goed met elkaar
van mening kunnen en zullen verschillen. Maar dat leidt niet tot ruzie. Als ze
na een stevig gesprek naar huis gaan doen ze dat zonder nare gevoelens, altijd
in de rechte verhouding.
In de gesprekken met andere vrijmetselaren vormt
de vrijmetselaar zijn eigen gedachten, zijn eigen meningen. In de broederschap
is hij in staat die te toetsen aan de mening van anderen.
Vrijmetselarij zet de mens aan tot zelfstandig
denken, niet alles voor zoete koek te slikken.
Dat deden ze 300 jaar geleden al. En dat doen ze
vandaag de dag nog steeds.
Vrijmetselaren beseffen dat individuele
verantwoordelijkheid én gemeenschapszin naadloos in elkaar overgaan. De drie
cirkels van het monument hebben ieder een opschrift dat is ontleend aan de
maçonnieke traditie:
Ken U Zelve,
De Medemens tot Steun,
Op u komt het aan!
Het zijn plichten die de vrijmetselaar worden
voorgehouden, maar ook van grote waarde zijn voor iedereen in onze moderne
maatschappij. Individuele ontplooiing en
maatschappelijke betrokkenheid zijn twee kanten van dezelfde medaille.
Het monument bestaat uit drie elementen die uit
de grond lijken op te stijgen en vanuit verschillende richtingen zichtbaar
zijn. Gemaakt van Cortenstaal, zal het materiaal een fraaie oranje-bruine
uitstraling krijgen die geen onderhoud nodig heeft. Elk element is zo’n 2,5
meter in doorsnede en heeft in de kern twee symbolen uit de vrijmetselarij, de
passer en de winkelhaak.
Lange relatie
Bilthoven is al honderd jaar de thuishaven voor
vrijzinnigen, humanisten en vrijdenkers. Mensen die open staan voor de mening
en gevoelens van anderen en op eigen wijze een betere wereld willen maken. Het
eerste logegebouw ontstond al in de jaren dertig van de vorige eeuw. Gelegen
aan de Julianalaan vlakbij de watertoren. Hier huisde Ken Uzelven, een loge
voor zowel mannen als vrouwen. In die tijd een zeer moderne gedachte. Tegelijk
ontstond rond 1933 de Maçonnieke Kring, een vereniging van mannen die in de
gemeente woonden. Met de bouw van seniorencomplex Huize Het Oosten in 1955 en
de heroprichting van loge De ster in het Oosten in 1961 kreeg de vrijmetselarij
een nieuwe impuls. Leden van De Kring en na de oorlog terugkerende broeders
vanuit Indonesië, vonden hier een vertrouwde plaats om samen te komen.
Tegenwoordig is loge De Ster in het Oosten de grootste van Nederland en zijn er
zelfs drie loges in Bilthoven. Met ongeveer 250 vrijmetselaren op 22.000
inwoners heeft Bilthoven de grootste vrijmetselaarsdichtheid van Nederland.
In Utrecht en De Bilt hebben de Orde van
Vrijmetselaren, de Orde der Weefsters en de gemengde loge een prachtige week
georganiseerd, waarin diverse kanten van de vrijmetselarij worden belicht. In
de folder kunt u lezen welke activiteiten er zijn.
Ik wil iedereen die zich daarvoor heeft ingezet
van harte danken. Van de Bilthovense loges waren dat onder anderen Hans
Hukshorn, Jan Prins, Jaap Goedhart en vele anderen. Nogmaals mijn dank aan
allen.
Ik heb begrepen dat er nog geld wordt ingezameld
en wat overblijft na de bekostiging van het monument, zal worden geschonken aan
de gemeente voor de restauratie van het monument. Bedenker van de naam
Bilthoven was huisarts en raadslid dokter H.W. Melchior. Het hoofdbestuur zal
de gift van de loges afronden op een mooi bedrag.
Ik dank voor uw aandacht.
Noot voor de redactie
Wereldwijd wordt in oktober herdacht dat in 1717 de
eerste Grootloge van de vrijmetselarij in Londen werd opgericht. De aanbieding
van het monument op 8 oktober is onderdeel van de Week van de Vrijmetselarij,
die begint op 6 oktober in Den Haag met de opening van het Vrijmetselarij
Museum. De afsluiting is op 14 oktober, wanneer tientallen loges door het hele
land activiteiten organiseren. Zie hiervoor www.dagvandevrijmetselarij.nl